De maand juli stond bij mij in het teken van Azië. Dat was geen vooropgezet plan, maar het pakte toevallig zo uit. Lezend, kijkend en reizend was het allemaal Azië wat de klok sloeg:
- Met het gezin maakte ik een prachtige reis door Maleisië en Singapore;
- Ik las de nieuwe roman van Han Kang (Koreaans) Greek Lessons; en
- Ik keek de Netflix-serie The Days (Japans).
Nu wil ik Aziatische landen zeker niet over één kam scheren. Dat zou net zoiets zijn als zeggen dat Griekenland, Noorwegen en Oostenrijk veel op elkaar lijken, omdat ze in Europa liggen. Maar toch is er, volgens mij, iets wat typisch Aziatisch is en wat ik in al die drie dingen die ik meemaakte, tegenkwam. En dat is de hoofdrol die weggelegd is voor stilte.
Ik trof het tijdens de reis overal aan: middenin Kuala Lumpur en Singapore, in tempels, in winkelcentra. En ook bij alle mensen. Of ze nu jong, oud, rijk of arm waren. Natuurlijk was er op straat het geluid van ronkende motoren (motosikal) en draaiende airconditionings. Maar opvallend afwezig waren claxons, achtergrondmuziek en luid orerende mensen. Wanneer een gids of taxichauffeur ons begeleidde, werd het hoognodige op vriendelijke wijze gecommuniceerd en verder was hij/zij stil. Afgezien dan van die ene taxichauffeur in Singapore die ironisch vertelde over zijn leven en daar zelf zo aanstekelijk hard om lachte dat wij buikpijn kregen van het lachen.
The Days is een Japanse drama-serie op Netflix over de kernramp in Fukushima. In maart 2011 teisterden een aardbeving en tsunami Fukushima, waardoor de kerncentrale beschadigd raakte en grote hoeveelheden radio-actieve stoffen vrijkwamen. De serie laat zien hoe crisismanagement/rampenbestrijding in Japan werkt. We volgen 7 dagen lang de mensen in de kerncentrale – en de president, de rampenbestrijding, het leger etc. – die er alles aan doen om de centrale veilig te stellen en groter onheil af te wenden. Het is een beklemmende serie, die onder mijn huid ging zitten. Hoewel de incidenten elkaar in rap tempo opvolgen, is het verloop van de serie juist kalm, op het trage af. Mensen doen wat ze kunnen, brengen enorme offers, maar van grote natuurkrachten en kunnen mensen niet winnen. Wat mij is bijgebleven is de stilte in de serie. Het frequente zwijgen van hoofdpersonen, waar wij westerlingen al lang onze mond hadden opengetrokken. Door dit zwijgen is de hiërarchie tussen de betrokkenen goed zichtbaar: adviseurs durven niet tegen de president in te gaan, een werknemer berust in de opdracht van zijn leidinggevende. Maar het lijkt ook juist dat dit zwijgen (en gehoorzamen) ervoor heeft gezorgd dat een grotere ramp werd voorkomen.
Han Kang is één van mijn favoriete auteurs. Haar oeuvre is niet groot. Wel precies en poëtisch. Misschien is dat laatste wel de verklaring voor het eerste.
Haar nieuwste roman Greek Lessons las ik in het Engels. (Geen idee wanneer de Nederlandse vertaling verschijnt.) In deze roman raakt het leven van een jonge Koreaanse vrouw verbonden met dat van haar Koreaans-Duitse docent Grieks. De vrouw is zeer taalgevoelig en heeft haar spraak verloren. Ze verloor ook recent haar moeder en de voogdij over haar zoontje. De man heeft een oogziekte, waardoor hij zijn zicht aan het verliezen is. Als Koreaan die zijn jeugd en vroege volwassenheid doorbracht in Duitsland, en recent is geremigreerd naar Korea, worstelt hij met de vraag waar hij bij hoort. De man en vrouw hebben geen naam, de roman kent geen echte plot. Het verhaal gaat over de betekenis van zintuigen en de kracht van taal. Wanneer zintuigen afnemen in vermogen, of helemaal niet meer werken, wat blijft er dan over van betekenis? Als het antwoord op die vraag is ‘verbondenheid’, hoe verbind je je dan? Via taal. Maar hoe uit je die dan nog, als de taal zelf oplost? Klinkt voor velen wellicht te cryptisch, maar voor mij voelde het logisch. Gebrekkig geuite taal kent veel stiltes. Naarmate de taal gebrekkiger wordt en uiteindelijk zelfs oplost, nemen de stiltes toe. En in die stiltes schuilt meer verbondenheid dan in de taal.
De maand juli liet mij zien hoe veelzeggend en krachtig stilte kan zijn. Het was een les die Azië me leerde.
Een van de mooiste citaten uit Greek Lessons tot slot: “If snow is the silence that falls from the sky, perhaps rain is an endless sentence.”